xweş

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /xʷɜʃ/

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
xweş	xweştir	herî xweş (merkezî) tewrî xweş (rojavayî) xweştirîn (soranîzm)

Çend xwarinên xweş. Maneya peyva xweş bi eslê xwe "şirîn, wek şekirê" bû.

xweş

1. Tiştê li gor dilê mirovî; tişta/ê ku mirov dixwaze bike yan bibîne.
   • Paşê bo wî çêkirî duwazdeh hicab
     Her yekî xweştir ji yarî bê hisab — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
2. Ji bo agirî tê gotin dema mirov dibêje agir xweş e.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خوەش
• kurdî-krîlî: хԝәш

Herwiha

• xaş
• xeş
• xoş
• xuş

Nêzîkî

• baş
• bedew
• berkeftî
• ciwan
• çak
• çê
• delal
• hejî
• hêja
• qenc
• rind
• spehî

Jê

• bixweşî
• bêxweşî
• nexweş
• nexweşî
• (lêker) xweş bûn
• (lêker) xweş kirin
• xweş-
• (navdêr) xweşbûn
• (rengdêr) xweşbûyî
• xweşheval
• xweşik
• (navdêr) xweşkirin
• (rengdêr) xweşkirî
• xweşmirov
• xweşî

Etîmolojî

Hevreha soranî خۆش (xoş), kurdiya başûrî xweş, xüeş, pehlewî xweş, parsî wxeş, farisî خوش (xûş), zazakî/kirmanckî/dimilî û hewramî weş, belûçî وش (weş), latînî suavis (şîrîn), sanskrîtî स्वादु (svādu), yûnaniya kevn ἡδύς (hēdús), almanî süß, fransî û spanî suave, îngilîzî sweet, swêdî söt, danmarkî sød, norwecî søt... hemû ji proto-hindûewropî *sweh₂dus (“şîrîn, tamxweş”). Bo guherîna *sw- ya proto-hindûewropî bi *xw- di zimanên îranî de, bide ber xwandin, xwesû, xwişk... Wek hoş ketiye tirkî jî. Ji eynî rehî bi rêya yûnanî: hedonîst, hedonîzm. Anku peyva "xweş" di eslê xwe de wateya "şîrîn, wek şekirê" dida. Lê di zimanên îranî û herwiha di yûnanî de maneya "bi dilê mirovî" wergirtiye. Paşî di zimanên îranî de bo diyarkirina ramana "wek şekirê" peyva "şîrîn" ji peyva "şîr" hatiye çêkirin.

Werger

• Afrîkansî: aangenaam → af, heerlik, lekker → af, behaaglik → af
• Almanî: angenehm → de, gemütlich → de, lecker → de, süß → de, toll → de, vornehm → de, weich → de, nett → de, wohlgefällig, liebenswürdig → de, behaglich → de, herrlich → de, genehm → de, ^?genießbar → de
• Bretonî: bourrus → br, dudius → br, plijus → br
• Danmarkî: behagelig, rar
• Erebî: سار → ar (sarr), لطيف (leṭîf), ممتع (mumti'), ^?جيد, ^?مريح, ^?الحاد (al-ḥād), ^?الرهوان, ^?السراء, ^?العذب, ^?اللذیذ, ^?الیدي, ^?حي → ar, ^?روحة, ^?شهي, ^?عاذیة, ^?عذیة
• Esperantoyî: agrabla → eo
• Farisî: خوش → fa, خوشخو → fa, زیبا → fa, سازگار → fa, شیرین → fa, قشنگ → fa, مطبوع → fa, موافق → fa, نغز → fa, نیک → fa
• Ferî: fittligur
• Fînî: miellyttävä → fi
• Fransî: agréable → fr, plaisant → fr
• Frîsî: gefallich, noflik → fy, swiet
• Holendî: aangenaam → nl, behaaglijk → nl, genoeglijk → nl, heerlijk → nl, plezierig → nl, prettig → nl
• Îdoyî: agreabla → io
• Îngilîzî: agreeable → en, enjoyable → en, lovely → en, nice → en, pleasant → en, congenial → en, ^?goluptious → en, ^?bonny → en, ^?dolce → en, ^?jolly → en, ^?quaint → en, ^?tasty → en, ^?amiable → en, ^?appealing → en, ^?birch → en, ^?convenient → en, ^?cosy → en, ^?delectable → en, ^?dulcet → en, ^?fair weather, ^?goody-goody → en, ^?jocose → en, ^?merry → en, ^?palatable → en, ^?twee → en
• Îtalî: gradevole → it, piacevole → it
• Îzlendî: þægilegur → is
• Katalanî: agradable → ca
• Latînî: acceptabilis
• Mecarî: kellemes → hu
• Norwecî: behagelig → no
• Oksîtanî: agradiu → oc
• Papyamentoyî: agradabel
• Polonî: miły → pl, przyjemny → pl
• Portugalî: agradável → pt, ameno → pt, aprazível → pt
• Sirananî: switi
• Spanî: agradable → es
• Swêdî: angenäm → sv, behaglig → sv
• Tagalogî: nakalúlugód
• Talişî: xeş
• Tirkî: ^?lezzetli → tr, ^?mübarek → tr, ^?sağlıklı → tr, ^?salim → tr, ^?sıhhatli → tr, ^?şerbet gibi, ^?tatlı → tr, ^?yahşi → tr, ^?zevkli → tr, hoş → tr, uygun → tr, ^?ak → tr, ^?kibar → tr, ^?latif → tr, ^?matrak → tr, ^?ömür → tr, ^?sağ → tr, ^?şakır şakır → tr
• Yûnanî: ευχάριστος → el (efcháristos)
• Zimanê destan li Fransayê: agréable