kant [...] In de uitdrukking kant-en-klaar [geheel gereed] hoort het bn. kant bij Kiliaan kanten [het uiteinde afsnijden] {1599}.

kant III bnw., nog niet bij Kil., in kant en klaar, dial. ook kant alleen met de bett. “flink, handig, groot, best, netjes”. = fri. kant “haaksch, recht, welgemaakt” naast kantich “flink” = vla. kantig “fraai, schoon, effen, in regel”. Oorspr. was kant (misschien een vorm van fri. en naburige diall.) = gekant “van kanten voorzien, naar behooren afgeschaafd”. Oostfri. kant beteekent “glad (bijv. van hout), netjes, klaar, geheel en al”, kantîg “met hoeken”. Het werkwoord kanten komt sedert Kil. voor = “extremitatem abscindere”, mnl. canten (brab.) = “apart leggen”. Zich kanten tegen komt mnl. en bij Kil. niet voor.

kant 3 bijv.(gereed, enz.), is het nw. kant 1 in de uitdr. aan (de) kant = in orde; vergel. kamp 2.

kant 4 bijv.(fustig), is het nw. *kant = vat: z. kantje.

kant, kantig bn.: flink, stevig, snedig (van vrouw). Afgeleid uit de bet. ‘scherpkantig, scherpzijdig, hoekig’.

Kant, kant en klaar zijn; een ree en kant wijf. Dit woord kornt meest predicatief voor, en is waarschijnlijk ontstaan uit het znw. kant (= rand, zijde) in verborgen nmval met een voorz. ervoor, dat weggevallen is (b.v. te) (verg. braak liggen = te br. 1.; pal staan en stellen = te p. st.; stipt iets nakomen = te st. i. n. of tot op een stip nauwkeurig, enz. Het zou dus beteekenen, zóó dat het met een scherpen kant, kantig is; Rosseau, Aran en Titus 3: “Gy .. . hebt dit werk heel kant gekuipt”; Bernagie, Debauchant 42: “Ik bid je zie eens hoe kant dat die muren staan. “Nu nog zegt men: kant schaven, waar de oorspr. bet. nog duidelijk spreekt; evenzoo in de volg. plaats: Mossel, Manoeuvres 338: “Verder moet men zorgen dat de zeilen goed kant bijstaan”; Mossel, Tuig 382: “Een lij zeil kant zetten.” In kant en klaar zijn, zou het uit aan kant kunnen ontstaan zijn (verg. aan kant maken), in kant schaven uit te kant (verg. te lood stellen). Attributief gebruikt vindt men het bij Wolff, Econ. Liedjes 1, 53: “Ben ik dan geen kante vrijer?” Tooneelsp. Voor Leerzaam Vermaak 1 : “Onze kastelein heeft een kant wijf.” De bet. van dit woord kant kan men zich uit de andere verklaren als vierkant, stevig, ferm, waarbij dan vergeten werd, dat het eigenl. geen bnw. was. Het bestaan van een eng. cant, o.a. = krachtig, frisch, dartel, vroolijk, zou anders kunnen doen denken aan een ontleening.

1075. Kant en klaar,

d.i. eig. netjes en gereed, geheel gereed, afgewerkt, voltooid. Dit bijv. naamw. kant (fri. volt. deelw.?Franck-v. Wijk, 291. Ook kan zich het bijv. naamw. uit het znw. ontwikkeld hebben; vgl. pluis; dial. plas (= onder water) en 17de eeuw drang, drukkend.) behoort bij het wkw. kanten, de kanten wegnemen, afsnijden; vgl. Kil.: kanten, extremitatem abscindere; vandaar kon kant de bet. aannemen van netjes, welke beteekenis het eenigszins verloor in kant en klaar, waarin het syn. is met klaar. Vgl. het oostfri. kip (van kippen, houwen, kappen) un klâr, syn. van klip (of klapp) un klârTen Doornk. Koolm. II, 218 b; 267 a; Borchardt, 1046.; Oudemans III, 312; Winschooten, 100: Dat is kant, dat is wel, dat is soo als het weesen moet; Sewel, 377: Dat is kant, dat is in den haak; Alles is kant en klaar, every thing is ready; Halma, 255: Dat staat kant, dat staat fraai; Boekenoogen, 397; Opprel, 63 a; Gunnink, 144; Hoeufft, 279; Fri. Wdb. II, 38: kant, haaksch, recht, welgemaakt; kantens, welgemaaktheid; kantig, flink; Joos, 42; De Bo, 490 a: kantig, hetzelfde als kant, net van kanten en hoeken, fraai, schoon, effen; Antw. Idiot. 617: kantjes, schoon, fijn aangekleed; Ten Doornk. Koolm. II, 169: kant, glatt, schier, zierlich, hübsch, fertig; Molema, 190 b; 531 a, waar medegedeeld wordt, dat men in Drente zegt kant en hemmel, zindelijk en net (vgl. fri. himmel), en vooral De Jager, Frequ. I, 258-259; Ndl. Wdb. VII, 1350 vlgg.