Pauls droom: plasticvrije rivieren

Frisdrankflesjes, tassen, doppen. De oevers van onze rivieren liggen vol met plastic. Hoewel het spul handig is, tast het ook mens, dier en milieu aan, zegt Paul Vriend, die voor IenW plastics meet in rivieren. ‘Het zit overal en dat is verontrustend.’

Zeventien jaar was Paul (nu achtentwintig) toen hij voor het eerst de schadelijke effecten van de plastic afvalberg zag. Hij liep stage bij een beschermingsprogramma voor zeeschildpadden bij Sint Eustatius National Parks op de Nederlandse Antillen. In de avond inspecteerde hij de nesten van de schildpadden. ‘Pal naast het strand lag een afvalstortplaats. Als het regende, stroomde het plastic de zee in. Ik schrok: waarom veroorzaken wij mensen dit?’

Later sloot Paul zich aan bij The Ocean Cleanup, een organisatie die plastic uit de zee haalt. ‘Ik heb met Boyan (Slat, de Nederlandse oprichter) gewerkt’, glimlacht Paul. Daarna was hij junior researcher bij het Indonesian Institute of Sciences. Hij bracht daar plasticvervuiling in Indonesië in kaart. Terug in Nederland stortte hij zich al tijdens zijn studie Milieukunde in Wageningen op het meten van de hoeveelheden plastic in de rivieren. ‘Bij één van die metingen met touwen en netten vanaf de Willemsbrug in Rotterdam kreeg ik bezoek. Zes politieauto’s kwamen voorrijden om de brug af te zetten. De agenten dachten dat ik mezelf iets ging aandoen.’

Plastic onderzoeker

Paul werkt nu drie jaar voor Rijkswaterstaat als adviseur Monitoring Plastic in Water. Een bewuste keuze. Waar activisten als Plastic Soup Surfer Merijn Tinga de media opzoeken, maakt Paul achter de schermen het verschil. ‘Ik werk in opdracht van IenW. Bij de overheid heb ik meer impact dan daarbuiten. Als adviseur spreek ik talloze partijen, doe ik onderzoek en breng ik data en inzichten bij elkaar. Dit draagt bij aan nieuw beleid en regelgeving, waarmee we grote doelgroepen stimuleren hun gedrag te veranderen.’

‘Bij de overheid heb ik meer impact dan daarbuiten’

Viezer dan gedacht

Naar aanleiding van Kamervragen probeert IenW sinds 2018 actiever de hoeveelheid plastics in de grote rivieren terug te dringen. Het werk van de afdeling van Paul is hierbij cruciaal. De afdeling gebruikt specifieke methodes. ‘Op een oever zetten we een vak uit van honderd bij vijfentwintig meter. We categoriseren alles wat we tegenkomen. Om het drijvende plastic te monitoren staan we ook vaak op bruggen. Het gaat om macroplastic. Dit is groter dan 0,5 cm en met het oog te zien. We zijn het eerste Europese land waar deze meetmethoden systematisch zijn onderzocht en gevalideerd. Om het plastic in de toekomst automatisch en sneller te detecteren testen we camera’s en drones in combinatie met kunstmatige intelligentie. Nieuwe techniek is in de maak. Bij het meten van het plastic onder water worden we geholpen door viskotters. Ze vangen met grote netten plastics af in de Rijn, Maas en IJssel.’

Paul verwacht dat in 2025 de eerste meetresultaten bekend zijn. ‘Internationaal is er veel interesse naar onze methodieken, omdat we de eerste partij zijn die op deze schaal en manier zowel op het water als onderwater plastic monitoren.’

Sinds kort monitort RWS met een zelf ontwikkelde methode ook de hoeveelheid microplastic op bepaalde punten in de rivieren. Uit metingen blijkt dat jaarlijks drie miljoen kilo microplastic, miljarden deeltjes, vanuit de buurlanden Nederland binnenstroomt. ‘Ik denk vaak: het is viezer dan ik dacht. De Biesbosch is een prachtig natuurgebied maar ook erg vervuild met plastic.’ Paul brengt ook schone plekken in kaart om het ‘complete snapshot van de rivier’ te krijgen.

Eerste signalen

Van op de Noordpool tot in placenta's, plastic vind je overal. ‘Dat is juist zo verontrustend’, zegt Paul. ‘Maar we weten alleen nog niet hoe schadelijk het is voor mens of dier.’ Langjarige onderzoeken naar de effecten voor gezondheid en milieu, zoals van het RIVM, lopen nog. Wel is al bekend dat microplastics in de bodem de groei van wortels van planten vertragen. Ook komen we plastic tegen in het menselijk lichaam. ‘Het zijn de eerste signalen, maar onomstotelijk bewezen is het nog niet.’

Paul is een voorstander van beleid, regels en normen, vanuit het voorzorgprincipe. Als er geen wetenschappelijk bewijs is voor een product dat schade kan veroorzaken aan het milieu, moet de maker bewijzen dat het product veilig is, en niet de overheid, zegt Paul.

Meeuwen

Regels helpen, maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid volgens Paul ook bij jezelf. Uiteraard neemt hij zijn eigen waterfles en koffiekop mee naar werk. En hij bezoekt de biologische supermarkt die minder verpakkingsmateriaal gebruikt. ‘Maar ik besef hoe lastig dit is, want niet altijd is er een natuurwinkel in de buurt.’ Veel afval ontstaat ook per ongeluk. Iemand doet het afval netjes in een afvalbak buiten het huis, maar sluit de deksel niet goed af. Een meeuw haalt het plastic eruit, omdat er nog eten in zit.’ 

Circulaire Economie

Het kabinet wil dat de economie in 2050 volledig circulair is. Dit betekent onder andere dat al ons afval moet worden hergebruikt, zodat we minder of geen nieuwe grondstoffen uit de aarde halen. In 2023 ging het Nationale Programma Circulaire Economie van start. Het terugdringen van onnodig plasticgebruik is een van de onderdelen van het programma, bijvoorbeeld door in te zetten op andere en herbruikbare kunststoffen. Klik hier voor meer informatie.