Songay Nil
Songay Nil iyâ arèya songay rajâ sè ngalèr ka ḍâjâ è tèmor tasè' Afrika. [1]Songay rèya ngalèr ka Tasè' Mèditèrania. Songay Nil aropa'aghi songay palèng lanjhâng è Afrika, bân èyangghâp mènangka songay palèng lanjhâng è dhunnya, sampè' penelitiân sè palèng anyar nunju'aghi jhâ' Songay Amazon sakonnè' lebbi lanjhâng. Songay Nil iyâ arèya sala sèttong songay palèng kènnè' è antarana songay-songay è dhunnya a dhâsar debit aèng sè ngalèr satiap taonna. [2] Ra-kèra 6.650 km (4.130 mi), cekungan drainasena tamaso' sabellás naghârâ: Tanzania, Uganda, Rwanda, Burundi, Republik Demokratik Kongo, Kènya, Èthiopia, Èritrea, Sudan Lao', Rèpublik Sudan, bân Mesir. Sacara khusus, Songay Nil iyâ arèya sombher aèng utama è Mesir, Sudan, bân Sudan Lao'. Salaèn jarèya, Songay Nil iyâ arèya songay èkonomi penting sè anyokong ka partaniân bân parèkanan.
Songay Nil anḍi' ḍuwâ' ana' songay utama: Songay Nil Potè, sè molaè è Jinja, Danau Victoria, bân Nil Bhiru. [3] Nil Potè secara tradisional èyangghâp mènangka alèrân hulu. Nangèng, Nil Bhiru iyâ arèya sombher sabâgiyân aèng è hilir Nil, sè nganḍung 80% aèng bân lanau. Songay Nil Potè lebbi lanjhâng bân ongghâ è bâgiyân Great Lakes. Songay rèya asalla ḍari Danau Victoria, Uganda, bân Sudan Lao'. Alèrân Nil Bhiru molaè è Danau Tana è Èthiopia bân aghili ka Sudan ḍari tenggara. Kaḍuwe' songay kasebbhut katemmo è ibu kotta Sudan, Khartoum.
Bâgiyân ḍâjâ songay Nil sè aghili ka ḍâjâ para' sakabbina ngalèbâdhi gurun Sudan sampe' alèrânna depa' ka Mesir. Kairo bâḍhâ è sala sèttong delta rajâna sè kantos aghili ka Tasè' Mediterania è Aleksandria. Peradabân Mesir bân Kerajaan Sudan la aghântong ka songay Nil bân bânjir taonan è bâkto jhâman lambâ'. Sabâgiyân orèng bân kotta-kotta Messèr bâḍhâ è salanjhânga bâgiyân lembah Nil è ḍâjâna bendungan Aswan. Sakabbina situs budaya bân sejarah Mesir Kuno sè berkembang bân ètemmo è salanjhânga tepiân songay Nil.
Gèografi
[beccè' | beccè' sombher]Songay Nil tabentuk mènangka hasèl ḍari pargerakghân kerak benua. Kerak kasebbhut iyâ arèya Lembah Rift sè amola ḍari tèmorra Afrika ka dâjâ è daèrah patahan Palèstina bân Levant. pargerakghân kerak rèya jughân ngasèllaghi Tasè' Mèra. Lembâ-lembâ awwâl alèrân proto-Nil sè a muara è Tasè' Tethys aomor jutaan taon. Nangèng, alèrânna ghi' malowas ka lowar Mesir samarèna dataran tèngghi Etiopia dhâddhi Tasè' Mèra sakètar 800.000 taon sè la lampau. Salanjutdhâ, tana kennengngan alèrân songay Nil modern ghi' uruh tabentuk ra-kèra 12.500 taon sè la lampau.
Ètimologi
[beccè' | beccè' sombher]Nyama songay Nil asalla ḍari bhâsa Yunani bân Latin Νείλος Nilus. Asal oca' Nilus kasebbhut ghi' è debataghi. Bâḍâ ètimologi laèn akashi dâri bhâsa Semit Nahal sè anḍi' artè "songay".
Sombher aèng
[beccè' | beccè' sombher]Sombher aèng Nil ḍâri wilayah danau è Rwanda bân Burundi modern. Sombher-sombher rèya aghili ka D. Victoria, bân ḍâri ḍinna' songay aghili ka D. Albert (D. Mobutu Sese Seko); lebbi ka ḍâjâ alèrân rèya è kennal mènangka Songay Nil Potè. È Khartoum, S. Nil Potè masèttong kalabân Songay Nil Bhiru sè akadhi aèng terjun sè aghili ka bâbâ ḍâri paghunongan è Etiopia bâgiyân dâjâ. È bun ḍâjâ Khartoum, songay kasebbhut a bentuk induk Songay Nil, bân narèma aèng ḍari tong-sèttongnga songay rajâ laènna, S. Atbara, sè masèttong kalabân S. Nil ra-kèra 300 km è bâgiyân tèmor tasè' Khartoum. Songay Nil kantos aghili lèbât dataran tèngghi Sudan bâgiyân ḍâjâ sè tandus, ngalèbâdhi ennem hamparan bâto granit sè ghâli sè a bentuk ennem riam antara Khartoum bân Aswan sè aropa bâtes antara wilayah Nubia bân Mesir lambâ'. Akhèrra, samarèna kaèlangan bânnya' aèngnga polana panguabhân bi' sinar mata arè sè cè' panasse bân polana kabhutowân kaangghuy irigasi Mesir, ra-kèra 2.700 km è bâgiyân ḍâjâ Khartoum, Songay Nil a muara è Tasè' Tengnga.
Delta Nil
[beccè' | beccè' sombher]Lembâ Nil sempèt è salanjhânga alèrân Songay Nil. È Nubia songay jarèya sabâgiyân aghili lèbât ngarai sè kaduwe' sisina a bâtesân kalabân gurun. È bâgiyân ḍâjâna Aswan, è daèrah sè lambâ' iya arèya Mesir Hulu, Lembâ Nil malèbâr, tapè tebing terjal è kaduwe' sisina ta' pernah a jarak lebbi ḍari ra-kèra 20 km. Nangèng, persis è wilayah bâgiyân ḍâjâ Kairo modern, songay jarèya è bâghi dhâddhi duwe' cabang sè utama, sè satèya è sebbhut S. Rosetta bân S. Damietta, mènorot nyamana kotta-kotta palabuwân sè bâḍâ è muara kaduwe' cabang songay rèya è pesisir L. Tengnga. Percabangan S. Nil rèya a bentuk Delta Nil sè a rawa-rawa. Neng jhâman lambâ', S. Nil anḍi' cabang-cabang laèn; para sejarawan bân ahli gèografi Yunani klasik nyebbhutaghi bâḍâna lèma' sampè' pètto' cabang. Cabang-cabang songay rèya bân pan-bârâmpan saloran aèngnga tatotop endapbhân lumpur saèngghâ makènnè' otabâ èlang.
Sombher
[beccè' | beccè' sombher]- ↑ Fiizha, B. F., & Bakti, R. A. (2020). Dinamika Perkembangan Kebudayaan di Persia dan Mesir Kuno. SINDANG: Jurnal Pendidikan Sejarah dan Kajian Sejarah, 2(2), 159-165. Aksès 2025-04-11.
- ↑ Said, R (6 December 2012). The Geological Evolution of the River Nile. New York: Springer (dipublikasikan tanggal 2012). hlm. 4. ISBN 99781461258414. Aksès 2025-04-11.
- ↑ Rahayu, S. (2023). Analisis Kebijakan Ethiopia dalam Upaya Pembangunan Grand Ethiopian Renaissance Dam di Sungai Nil Ditinjau dari Teori Pengambilan Keputusan Oleh Richard Snyder Tahun 2011-2015 (Doctoral dissertation, Universitas Islam Indonesia). Aksès 2025-04-11.